ابوعلی رودباری: عارف جوانمرد

یکی از عارفان گمنام قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجری، ابوعلی رودباری است که با القابی همچون «حافظ حدیث، ادیب، فقیه، امام قوم، ائمّه و شاعر صوفیان»، در کتب تذکره و انساب از او یاد شده است و مشایخ و بزرگان بسیاری چون «ابوعلی کاتب، ابویعقوب نهرجوری و خواجه عبدالله انصاری»، از وی به نیکی یاد کرده، تقوا و اخلاق و دانش و هنر شاعری و حافظة شگرف او را در حفظ احادیث، ستوده‌اند. با وجود این، شخصیّت، اندیشه‌ها و میراث تصوّف رودباری، بسیار مهجور و ناشناخته مانده و در نوشته‌های معاصر، گاه کوچک‌ترین اشاره‌ای به وی و دیدگاه‌های عرفانی و سلوک جوانمردی‌اش، نشده است. این در حالی است‌که با کمترین تأمّل در زندگی و سلوک عرفانی ابوعلی و حکایت‌های منقول از وی -بویژه در زمینة فتوّت و جوانمردی- به نتایجی شگفت و بدیع در زمینة پیوند میان «تصوّف و فتوّت» می‌رسیم و صفات و اخلاق جوانمردانة رودباری را شایستة تحسین می‌یابیم. در این مقاله کوشش شده است که در دو قسمت مجزّا(سخنان و رفتار)، برای نخستین‌بار، اندیشه‌ها و رفتارهای جوانمردانة رودباری به عنوان «عارفی جوانمرد» بررسی و بیان شود؛ سخنان و رفتارهایی همچون: ارکان سه‌گانة فتوت، اهمیّت شرم و حیا در سلوک جوانمردانه، رفق و مدارا با درویشان، اهمّیّت سپاس-گزاری، جوانمردانِ پاکباز، گذشت و چشم‌پوشی از لغزش‌های دوستان و دشمنان، ضیافت‌ها و مهمانی‌های پرهزینه و سرانجام بذل و بخشش بدون قید و شرط بی منّت به فقیران.